سالمندشناسی نشریه JOGE کميسيون نشريات علوم پزشکی کشور دارای موافقت اصولی از

Transcription

1 نشریه دارای موافقت اصولی از کميسيون نشريات علوم پزشکی کشور JOGE دوره اول شماره 4 بهار 1396 شماره استاندارد بين المللی ۲4۷6-۷3۰1 عوامل مرتبط با احساس پيری در سالمندان قزوين در سال آمنه یعقوب زاده حمید شریف نیا سیده زهرا حسینی گل افشانی فاطمه محمدی سونیا اویسی حجت ترکمندی تا ثير شش هفته تمرين با نردبان زمينی تعادل بر روی کنترل پاسچر و خطر سقوط سالمندان حبیب زارعی رضا رجبی هومن مینو نژاد ارتباط باورهای غيرمنطقی ذهن آگاهی و همجوشی شناختی با سالمت اجتماعی در بين سالمندان اردبيل سال ۵ ۲۰ محمد نریمانی حمیدرضا صمدی فرد آيا مصرف چای شانس افسردگی در سالمندان را کاهش می دهد مطالعه ای مورد-شاهدی... ۲9 محمد فرج زاده رضا قانعی قشالق ناصر رشادمنش مژده زارعی هادی امینی اثر تغييرات حجم و شدت تمرينات ورزشي بر نيمرخ ليپيدي مردان سالمند سید علي حسیني عبدالصالح زر محمد درخشنده امیدرضا صالحی رضا امیری نقش مهارت های ارتباطی حمايت اجتماعی و تجارب معنوی روزانه در پيش بينی احساس تنهايی سالمندان... 4۷ نسرین السادات حسینی رمقانی فضل اله میردریکوند هادی پناهی پيش بينی اضطراب مرگ بر اساس جهت گيری مذهبی و احساس تنهايی در سالمندان شهر اراك... ۵8 محمد مهدی جهانگیری بررسی تدابير طب سنتی در بهبود کيفيت زندگی زنان سالمند مبتنی بر شواهد )مطالعه مروری(... 6۷ محمد اباذری روشنک ساالری زهره فیض آبادی محمدرضا نورس

2 به نام خداوند جان و خرد نشریه دوره اول شماره 4 بهار 1396 صاحب امتياز: دکتر مسعود فالحی خشکناب: موسسه دانش بنیان نوآوران سالمت آریاپارس پژوه مدير مسؤول: دكتر مسعود فالحی خشکناب سردبير: دكتر مسعود فالحی خشکناب مدیر اجرایی: دکتر شیما نظری کارشناس نشریه: اکرم پورولی شماره مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی: ۹۴/۶۰۵۷ مورخه ۱۳۹۴/۳/۲۵ شماره بینالمللی نشریه الکترونیکی: e-issn: دارای مجوز موافقت اصولی جهت کسب رتبه علمی پژوهشی از کمسیون نشریات علوم پزشکی کشور به شماره ۷۰۴/۱۷۷۵ مورخه ۱۳۹۴/۱۲/۱۶ اعضای هیات تحریریه: دکتر فضل اله احمدی استاد دانشگاه تربیت مدرس دکتر فاطمه الحانی دانشیار دانشگاه تربیت مدرس دکتر منیره انوشه دانشیار دانشگاه تربیت مدرس دکتر علی حسام زاده استادیار دانشگاه علوم پزشکی مازندران دکتر علی درویش پورکاخکی استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران دکتر ناهید رژه دانشیار دانشگاه شاهد. تهران دکتر مریم روانی پور دانشیار دانشگاه علوم پزشکی بوشهر دکتر حیدرعلی عابدی استاد دانشگاه آزاد واحد خوراسگان- اصفهان دکتر عباس عبادی دانشیار دانشگاه علوم پزشکی بقیه اهلل االعظم عج دکتر مسعود فالحی خشکناب دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دکتر عیسی محمدی استاد دانشگاه تربیت مدرس دکتر الهام نواب استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران دکتر کیان نوروزی دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دکتر علیرضا نیکبخت نصرآبادی استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران دکتر مجیده هروی دانشیار دانشگاه شاهد دکتر فریده یغمایی دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران دکتر احمد علی اکبری کامرانی متخصص داخلی و فلوشیپ طب سالمندی دانشیار دپارتمان سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دکتر احمد دلبری متخصص علوم اعصاب سالمندی دانشیار مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دکتر رضا فدای وطن متخصص طب سالمندی دانشیار دپارتمان سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دکتر ربابه صحاف متخصص دانشیار مرکز تحقیقات سالمندی و دپارتمان سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی حروفچيني و صفحه آرايي: اکرم پورولی طراح جلد: اکرم پورولی ناشر: موسسه دانش بنیان نوآوران سالمت آریاپارس پژوه نشاني: تهران-ميدان توحيد- دانشكده پرستاري و مامايي تهران كدپستي: صندوق پستي: 14195/398 تلفن و نمابر:

3 DOI: /acadpub.joge پیش بینی اضطراب مرگ بر اساس جهت گیری مذهبی و احساس تنهایی در سالمندان شهر اراک 1 *محمد مهدی جهانگیری 1- استادیارگروه روانشناسی واحد محالت دانشگاه آزاد اسالمی محالت ایران )نویسنده مسئول( پست الکترونیکی: m_ نشریه دوره 1 شماره 4 بهار چکیده مقدمه: توجه به مسائل و نیازهاي دوران حساس سالمندی یک ضرورت اجتماعی است. از ویژگیهای مشترک در بین سالمندان می توان به اضطراب مرگ اشاره نمود که ارتباط تنگاتنگی با احساس تنهایی و جهت گیری مذهبی دارد. لذا هدف پژوهش حاضر پیش بینی اضطراب مرگ براساس جهت گیری مذهبی و احساس تنهایی در سالمندان شهر اراک بود. روش: پژوهش حاضر از نوع یک مطالعه توصیفی همبستگی است. نمونه پژوهش 247 بودند که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس اضطراب مرگ جهت گیری مذهبی آلپورت و احساس تنهایی بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و روشهای آماری توصیفی و استنباطی از جمله همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان تحلیل شدند یافته ها: نتایج نشان دادند که که بین جهت گیری مذهبی درونی )0/66-= r و 0/01<P( جهت گیری مذهبی بیرونی )0/56 =r 0/01<P( و احساس تنهایی )0/54 =r 0/01<P( با اضطراب مرگ در بین سالمندان رابطه معناداری وجود داشت. ضرایب بتای متغیرهای پیش بین نشان دادکه جهت گیری مذهبی درونی 0/657- جهت گیری مذهبی بیرونی 0/446 و احساس تنهایی 0/562 قابلیت پیش بینی معنادار اضطراب مرگ را دارند )0/05<P(. همچنین نتایج نشان داد که جهت گیری مذهبی و احساس تنهایی می توانند 39 درصد از تغییرات متغیر مالک را پیش بینی کنند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که جهت گیری درونی مذهبی و احساس تنهایی نقش تاثیرگذاری در میزان اضطراب مرگ در سالمندان دارند. کلید واژه ها: اضطراب مرگ جهت گیری مذهبی تنهایی سالمندان. تاریخ دریافت: 1396/2/29 تاریخ پذیرش: 1396/5/2 Access this article online Website: DOI: /acadpub.joge

4 مقدمه سالمندی دوران حساسی از زندگی بشر است و توجه به مسایل و نیازهای این دوره یک ضرورت اجتماعی محسوب می شود. با در نظر داشتن نيازهاي خاص اين دوران توجه به رفتارهاي ارتقاء دهنده سالمت در سالمندان نيز امر بسيار مهمي است كه عمدتا مورد غفلت قرار مي گيرد )1(. اين در حالي است كه سالم پير شدن حق همه افراد بشر است و اين امر بر اهميت پديده سالمندي و پيشگيري از مشكالت آن مي افزايد. بر طبق ارزیابی های اتحادیه اروپا نسبت جمعیت باالی 60 سال اروپا از 22 درصد در سال 2000 به 30 درصد در سال 2025 و 34 درصد در سال 2050 خواهد رسید )2(. در ایران نیز بررسی ها و شاخص های آماری حاکی از رشد پرشتاب سالمندی است پیش بینی می شود در سال 1410 در کشور انفجار سالمندی رخ دهد به طوری که 25 الی 30 درصد جمعیت باالی 50 سال قرار خواهد گرفت )3(.طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی با توجه به افزایش شاخص امید به زندگی در ایران می توان حدس زد که آمار سالمندان ایرانی نیز رو به افزایش است و ما در آینده در برابر مسائل جدی درباره سالمندان و حل مشکالت آنها قرار خواهیم گرفت. افزايش سن از دست دادن عزيزان بويژه همسر دوري از فرزندان ابتال به بیماریهاي جسمي مزمن مصرف داروهاي مختلف افت قوايشناختي عوامل طبيعي همگي از عواملی هستند که فرد سالمند را مستعد ابتال به افسردگي و اضطراب میکنند )4(. از جمله مسائل روانی كه سالمندان با آن مواجه مي شوند و تاثیر منفی بر سالمت روان آنان می گذارد نااميدي و احساس تنهایی است. شواهد نشان می دهند که احساس تنهایی پدیده ای گسترده و فراگیر است و 25 تا 63 درصد کل جمعیت باالی 65 س ال را ت حت ت أثیر قرار می دهد )7-5(. احساس تنهایی منجر به احساس غمگینی و بی تعلقی در افراد می شود و به شیوههای مختلف بر تعامالت اجتماعی با دیگران نحوه زندگی و سالمت جسمانی و روانی آنان تاثیر می گذارد )10-8(. عدم دلبستگی به دیگران به هنگام مواجه با مشکالت و اتفاقات منفی زندگی منجر به احساس تنهایی در افراد می شود. احساس تنهایی احساس ناخوشایندی است که انسان به هنگام درک فاصله بین روابط اجتماعی مطلوب و روابط اجتماعی موجود تجربه میکند. بسیاری از سالمندان دوران پیری را به عنوان دوره ی تنهایی توصیف کرده و به عنوان یک تجربه ی ناخوشایند از آن هراس دارند. مروری بر شواهد نشان می دهد که احساس تنهایی منشا بسیاری از حاالت نامتعادل روانی سالمندان از قبیل افسردگی خودکشی و یاس شدید است. طبق نظر )1984( Russell et al احساس تنهایی با اضطراب مرگ ارتباط داشته و از جمله مواردی است که می تواند احساس تنهایی را شدت بخشد )11(. اضطراب مرگ از ویژگی های مشترک سالمندان و به معنای هراس از مرگ خود و دیگران است )12(. مرگ واقعیتی اجتناب ناپذیر است و هر شخصی ممکن است نسبت به آن برداشت و واکنش منحصر به فردی داشته باشد. مرگ به خاطر ماهیت پر از ابهام آن برای بسیاری از انسانها به صورت تهدید آمیز جلوه می کند )13(. در اواخر بزرگسالي سالخوردگان به مرگ مىانديشند و درباره آن صحبت مىكنند. آنها از تغييرات جسماني ميزان باالتر بيماري و معلوليت و از دست دادن خويشاوندان و دوستان شواهد بيشتري براي مرگ به دست مىآورند. مرگ به خاطر ماهیت پر از ابهامش برای بسیاری از انسانها به صورت تهدیدآمیز جلوه میکند و از جمله مسایل اساسی و مورد بحث در همه ادیان به شمار می رود. اضطراب و هراس از مرگ در میان تمام فرهنگها متداول است و گروهها و ادیان مختلف به طرق گوناگون با آن برخورد میکنند )14(. از جمله مفاهیم مرتبط با اضطراب مرگ می توان به مذهب اشاره کرد. دیدگاه الپورت درباره جهت گیری درونی و بیرونی به مذهب تاثیر ماندنی و قوی در روانشناسی مذهب گذاشته است. جهتگیری مذهبی درونی برای تعریف و متمایز نمودن افرادی بکار می برند که حقیقتا و خالصانه تسلیم نوعی عقیده و ایمان به چیزی می باشند. شخص با جهت گیری مذهبی درونی با مذهبش زندگی می کند تعصب کمتری دارد و از آموزش های مذهبی برای آگاهی از تعامل های روزمره خود با دیگران استفاده می کند. جهت گیری مذهبی بیرونی در واقع مذهب افرادی را نشان می دهد که از ایمان و عقیده مذهبی شان برای رفع نیازها و منافع شخصی شان استفاده می کنند. در واقع مذهب وسیله ای برای اهداف خودخواهانه آنها می باشد )15(. با این حال نتایج متناقضی در خصوص اضطراب مرگ و مذهب بدست آمده است. )2006( Ardelt & Koenig معتقدند که جهتگیري مذهبي دروني به میزان زيادي با پذيرش مرگهمبستگي دارد جهتگیري مذهبي بیروني به میزان زيادي با اضطراب مرگ همبستگي دارد )16(. پژوهش Daaleman & Dobbs )2010( حاکی از آن بود که که بین مذهبی بودن و اضطراب مرگ ارتباط مثبتی وجود دارد )17(. در پژوهشی دیگر نتایج )2012( Wen نشان داد جهت گیری مذهبی درونی با باور به زندگی پس از مرگ ارتباط داشته و افرادي که گرایش به جهت گیري مذهبی بیرونی دارند از اضطراب مرگ باالتري برخوردارند )18(. تحقیقات دیگر نیز رابطه بین اضطراب مرگ و مذهب مثبت را معنی دار گزارش کردند )19 20(. از سوی دیگر پژوهش هایی رابطه بین اضطراب مرگ و جهت گیری مذهبی را منفی و معنی دار گزارش دادند )21 22( و در این بین Abdel-Khalek,A Lester 59 دوره 1 شماره 4 بهار 1396

5 )2009( در پژوهش خود که به بررسی رابطه اضطراب مرگ و مذهب پرداختند بدین نتیجه دست یافتند که هیچ همبستگی معناداری بین مرگ و مذهب وجود ندارد )23 24(. در مجموع با توجه به مطالب مذکور و پژوهش های گهگاه متناقض هدف پژوهش حاضر بررسی نقش احساس تنهایی و جهت گیری مذهبی در اضطراب مرگ سالمندان می باشد. روش مطالعه روش پژوهش حاضر توصیفی همبستگی بود که به طور مقطعی در بازه زمانی خرداد تا شهریور سال 1395 انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه سالمندان ساکن خانواده مناطق 1 و 2 شهر اراک بودند. بر اساس فرمول پیشنهادی تاباخنیک و فیدل حداقل حجم نمونه الزم در مطالعات همبستگی از فرمول >N 50+8M محاسبه می شود. لذا برای اطمینان از حجم نمونه با بهره گیری از روش نمونه گیری در دسترس تعداد 300 سالمند از پارک ها مراکز خرید و آپارتمان های مسکونی مناطق 1 و 2 انتخاب شدند. مالک های ورود به پژوهش شامل دارا بودن 65 سال سن و یا باالتر توانایی برقراری ارتباط جهت پاسخگویی به سواالت اعتقاد به دین اسالم و مالک های خروج شامل ابتال به اختالالت شناختی و وابستگی به مصرف مواد مطابق اظهارات سالمندان بود. الزم به ذکر است که 53 پرسشنامه تکمیل شده به صورت ناقص حذف و تعداد نمونه به 248 سالمند تقلیل یافت. ابزار گردآوری داده ها عبارت بود از: پرسشنامه جهت گیری مذهبی: Allport and Ross درسال 1968 اين مقياس را براي سنجش جهت گيريهاي مذهبي دروني و بیروني تهيه کردند.این آزمون داراي 21 جمله است كه 12 سوال مربوط به جهت گيري مذهبي بیرونی و 9 سوال جهت گیری مذهبی درونی را در یک طیف لیکرت 4 تایی از )کامال مخالفم )1( تا کامال موافقم )4( مورد سنجش قرار می دهد. در مطالعات اوليه اي که صورت گرفت مشاهده شد که همبستگي جهت گيري بیروني و دروني 21/. است. در ایران همسانی درونی این آزمون توسط جان بزرگی )1378( در یگ گروه 235 نفری از دانشجویان 0/71 و پایایی بازآزمایی )25( 0/74 و اعتبار آن به روش آلفای کرونباخ 0/71 و به روش بازآزمایی 0/74 گزارش شد )26(. در پژوهش حاضر اعتبار این مقیاس به روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید و ضریب معادل 0/67 بدست آمد. پرسشنامه اضطراب مرگ: این پرسشنامه توسط Templer در سال 1970 ساخته شده است. این مقیاس حاوی 15 گویه است که نگرش آزمودني ها را به مرگ مي سنجد. آزمودني ها پاسخ هاي خود را به هر سؤال با گزينه هاي بلي )وجود اضطراب( يا خير)عدم وجود اضطراب( مشخص می كنند. دامنه نمره های این مقیاس بین صفر تا پانزده )وجود اضطراب زیاد( است. بررسی های انجام شده درباره روايي و پايايي مقياس اضطراب مرگ نشان مي دهد كه اين مقياس از اعتبار قابل قبولي برخوردار است. ضريب پايايي با بازآزمايي مقياس 0/83 روايي همزمان به وسيله همبستگي آن با مقياس افسردگي 0/40 مقياس اضطراب آشكار 0/27 گزارش شده است. پايايي و روايي اين پرسشنامه را در ايران رجبي و بحراني )1380( بررسي كرده و بر اين اساس ضريب پايايی 0/62 و ضريب همساني دروني را 0/73 گزارش كرده اند. براي بررسي روايي مقياس اضطراب مرگ از دو آزمون مقياس نگراني مرگ و اضطراب آشکار استفاده شد كه نتيجه آن 0/40 براي ضريب همبستگي مقياس اضطراب مرگ با مقیاس نگرانی و 0/43 برای ضریب همبستگی مقیاس اضطراب مرگ با مقیاس اضطراب آشکار بود. ضريب اعتبار مقياس اضطراب مرگ 0/62 و ضريب آلفاي کرونباخ )همسان دروني( براي کل پرسشنامه معادل 0/73 بدست آمد )27(. در این پژوهش اعتبار این مقیاس به روش آلفای کرونباخ معادل 0/68 بدست آمد. پرسشنامه احساس تنهایی: این مقیاس توسط Wua &Yao )2008( به عنوان یک ابزار کوتاه و پایا برای سنجش احساس تنهایی معرفی شد. این پرسشنامه دارای 8 گویه با طیف لیکرت 4 درجه ای از هرگز نمره یک )کم( تا همیشه نمره چهار )زیاد( می باشد و سواالت 3 و 6 به صورت معکوس نمره گذاری می شوند. )2008( Wua &Yao اعتبار آن را به روش آلفای کرونباخ 0/84 گزارش کردند. در ایران حجتی و همکاران آلفای کرونباخ آن را 0/89 گزارش کردند )28(. در این پژوهش اعتبار این مقیاس به روش آلفای کرونباخ 0/78 بدست آمد. در پژوهش حاضر ضمن ارائه توضیحات الزم به شرکت کنندگان و ارائه اطمینان در خصوص محرمانه ماندن اطالعات دریافت شده فرم رضایت آگاهانه در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت. روش تکمیل پرسشنامه ها براي تمامی افراد نمونه یکسان بود. پس از کسب رضایت فرد و ارائه توضیح در مورد چگونگی پرکردن پرسشنامه پرسشنامه ها در اختیار افراد قرار گرفت و براي تکمیل آن محدودیت زمانی اعمال نشد. کدهای رایج اخالق کدهای )رضایت آزمودنی ها( و کد 20 )هماهنگی پژوهش با موازین دینی و فرهنگی( در این مطالعه رعایت شده است. دادههای بدست آمده با استفاده از نسخه 21 نرم افزارSPSS در سه بخش اطالعات دموگرافیک آمار توصیفی )شاخص های 60 دوره 1 شماره 4 بهار 1396

6 میانگین انحراف معیار و...( و آمار استنباطی )ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون همزمان( مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها در این مطالعه 122 مرد و 126 زن سالمند باالی 60 سال شهر اراک شرکت داشتند که 71 درصد آنان متاهل و 28 درصد آنان مجرد بودند. )جدول 1 ( ویژگیهای جمعیت شناختی سالمندان را نشان می دهد. جدول 1:.مشخصات جمعیت شناختی سالمندان مشارکت کننده در مطالعه در شهر اراک سال 1395 متغیر جنس وضعیت تاهل شغل تحصیالت زیر گروه ها مرد زن متاهل مجرد شاغل بازنشسته دیپلم و پایین تر کاردانی کارشناسی ارشد و باالتر فراوانی درصد 49/2 50/7 71/4 28/4 40/3 59/6 47/6 14/7 29/9 7/7 با توجه به نتیجه آزمون کولموگروف اسمیرنوف و نرمال بودن تحلیل داده ها مهیا بود. داده ها امکان استفاده از روش آماری پارامتریک جهت تجزیه و جدول 2: آمار توصیفی مربوط به سالمندان شهر اراک شرکت کننده در مطالعه میانگین انحراف معیار کمینه بیشینه متغیر اضطراب مرگ احساس تنهایی جهت گیری مذهبی درونی جهت گیری مذهبی بیرونی /59 7/48 9/24 7/19 9/15 21/82 29/23 22/21 همان طور که )جدول 3( مشاهده می شود نتایج نشان دهنده وجود یک رابطه مستقیم و معنی دار احساس تنهایی با اضطراب مرگ )0/54=r و 0/01<P( و جهت گیری مذهبی بیرونی با اضطراب مرگ در سالمندان است )0/56=r و 0/01<P(. همچنین با توجه به نتایج بین میزان جهت گیری مذهبی درونی با اضطراب مرگ همبستگی معنی دار وجود داشت که این نوع همبستگی از نوع معکوس و معنی دار بود. یعنی با افزایش جهت گیری مذهبی درونی اضطراب مرگ سالمندان کاهش پیدا می کند. )0/66-= r و.)P>0/01 جدول 3 : ضریب همبستگی متغیرهای پژوهش با اضطراب مرگ سالمندان شهر اراک متغیر مالک اضطراب مرگ متغیر پیش بین احساس تنهایی جهت گیری مذهبی بیرونی جهت گیری مذهبی درونی ضریب همبستگی 0/538 0/561-0/656 سطح معناداری از آنجا که مقدار ضریب تعیین برابر با 0/391 بدست آمده است و با توجه به اینکه در روش همزمان کلیه متغیرها همزمان وارد معادله می شوند بنابراین این مقدار نشان می دهد 39 درصد از تغییرات متغیر مالک )اضطراب مرگ( توسط متغیرهای پیش بین تبیین می شود )جدول 4(. 61 دوره 1 شماره 4 بهار 1396

7 جدول 4 : خالصه مدل رگرسیون و تحلیل واریانس متغیرهای پژوهش بر اضطراب مرگ سالمندان شهر اراک R F مدل شاخص مجموع مجذورات درجه آزادی میانگین مجذورات سطح معناداری ضریب تعیین ضریب تعدیل شده 0/375 0/391 0/626 25/ /486 9/ / / /899 رگرسیون رگرسیون باقی مانده کل 1 2 در )جدول 5 ( نتایج رگرسیون همزمان را برای پیش بینی اضطراب مرگ براساس احساس تنهایی و جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی ارائه شده است. هر چه مقدار بتا و تی بزرگتر باشد و سطح معناداری کوچکتر باشد بیانگر این است که متغیر مستقل پیش بینی بیشتری را از متغیر وابسته ارائه می دهد. با توجه به بتای بدست آمده و سطح معناداری می توان بیان نمود که به ترتیب احساس تنهایی با بتای 0/01<P 0/562 جهت گیری مذهبی درونی با بتای 0/657- جهت گیری مذهبی بیرونی با بتای 0/05<P 0/446 0/01<P دارای توان پیش بینی اضطراب مرگ بوده است. جدول 5: نتایج تحلیل رگرسیون همزمان جهت پیش بینی اضطراب مرگ سالمندان شهراراک B خطای استاندارد T Beta سطح معناداری مدل ثابت تنهایی جهت گیری مذهبی بیرونی جهت گیری مذهبی درونی 0/047 2/251 3/38 4/75-3/71 0/562 0/446-0/657 1/19 0/041 0/037 0/128 2/63 0/14 0/174-0/548 بحث هدف از مطالعه حاضر تعیین پیش بینی اضطراب مرگ براساس جهت گیری مذهبی و احساس تنهایی در سالمندان شهر اراک بود. نتایج پژوهش نشان داد بین جهت گیری مذهبی بیرونی و اضطراب مرگ ارتباط مثبت و معنادار و بین جهت گیری مذهبی درونی و اضطراب مرگ ارتباط منفی و معنادار وجود دارد. این یافته با تحقیقات دیگر )20-16( همخوان است و با تحقیقات دیگر )23 24( همخوانی ندارد. در تبیین نتیجه بدست آمده به اعتقاد & Hood )1983( Morris افراد با جهت گيري مذهبي دروني نسبت به افراد با جهت گيري مذهبي بيروني از اضطراب مرگ كمتري برخوردارند به اين علت كه آنها اعتقاد دارند براي رفتارهاي مذهبي خود پس از مرگ پاداش خواهند گرفت )29(. در تبيين اين يافته می توان ذکر کرد كه تجربه افراد داراي جهت گيري مذهب دروني و بيروني از رويدادهاي زندگي متفاوت است. افراد داراي مذهب دروني سعي دارند رويدادها را به شكل مثبت تر و به شكل تقديرهاي الهي در نظر بگيرند و به تبع آن معتقدند که مرگ پایان زندگی نیست بلکه انتقالی از یک جهان به جهان واالتر است. از نتایج دیگر پژوهش می توان به وجود رابطه مثبت و معنادار احساس تنهایی و اضطراب مرگ اشاره نمود. دالیل احتمالی این مساله را می توان این گونه بیان نمود هسته اصلی بیشتر اختالالت عاطفی احساس انزوا و تنهایی است که با مشکالت روانی-اجتماعی مانند عزت نفس پایین و اختالالت روانی همراه است و منجر به احساس نامیدی و پوچی می شود )8( این امر به خصوص در افراد سالمند نمود بیشتری دارد. مطابق نظریه )1961( Cumming & Henry پیری طبیعیتا با کناره گیری دو جانبه بین فرد و جامعه همراه است و این کناره گیری فرد را برای پایان زندگی آماده می کند. لذا کاهش اقتدار و منزلت سالمندان و تغییر نقش های اجتماعی آنان موجب شکل گیری نگرش های منفی و پیش داوری های نادرست نسبت به آنان شده به نحوی که به باور عمومی سالخوردگان موجوداتی ناتوان محسوب می گردند که قادر نیستند نقش فعال و مطلوبی ایفا نمایند. طبق نظر Smith )2003( سالمندی زمان کاهش درآمد روابط اجتماعی محدود شده از دست دادن عزیزان و همراهان تغییر نقشها تغییر میزان کارآمدی کشمکش در روابط فامیلی و از دست دادن نسبی سالمتی است )30( که همه این عوامل باعث می شود مشارکت اجتماعی کاهش یابد. با کاهش مشارکت در اجتماع و انزوای بیشتر فرد احساس تنهایی و غم و اندوه را تجربه می کند که به تبع این موارد منجر به افزایش اشتغال ذهنی فرد با خود شده که راه انداز چرخه افکار منفی است. با شروع افکار خودآیند منفی که اضطراب گسترده ای را به همراه دارد بیشتر دچار ترس و اضطراب مرگ می شوند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون همزمان نشان داد که احساس تنهایی و جهت گیری مذهبی درونی توان پیش بینی باالتری را نسبت به جهت گیری مذهبی بیرونی در اضطراب مرگ دارند. دالیل احتمالی این مساله را می توان این گونه ذکر کرد که از جمله تکیه گاه های 62 دوره 1 شماره 4 بهار 1396

8 روانی در انسان که از دست دادن آنها موجب احساس تنهایی می شود ارتباط با خدا و انجام دادن اعمال مذهبی است که همسو با پژوهش )2012( Rokach & Enegas است که مذهب را از پیش بین های مهم احساس تنهایی می داند. این تحقیق نشان می دهد که پایبندي به انجام مناسک مذهبی از طریق ایجاد پیوندهای عمیق میان دینداران و بزرگان دین و به طور کلی منابع دینی موجب رفع اضطراب مرگ و افزایش سالمت روان دینداران می شود. همچنین مطابق با نظر Fromm داشتن یک ارتباط مثبت و عالقه و دلبستگی به رهبري قوي مانند افراد مقدس دین می تواند فرد را از احساس درماندگی و انزوا و تنهایی رهایی بخشد. از طرف دیگر از آن جا که ما آدمیان موجودات اجتماعی هستیم و به پشتیبانی آرامش و اطمینان خاطري که در همکاري هاي گروهی از جانب دیگران فراهم می شود نیاز داریم در زمان مواجه شدن با اضطراب به دنبال حمایت های اجتماعی می گردیم لذا افراد دارای جهت گیری مذهبی درونی با مشارکت در فعالیت های مذهبی و با برخوردار شدن از حمایت های اجتماعی از طریق مناسک مذهبی و ایمان به خدا احساس کنترل بیشتری در زندگی خود دارند و با دارا بودن روان بنه های مذهبی به گونه ای متفاوت از دیگران فلسفه زندگی و مرگ ارزیابی می کنند و به تبع رویدادهای زندگی را کمتر تنش زا تلقی کرده و اضطراب مرگ کمتری دارند. از جمله محدودیت های پژوهش می توان به نمونه گیری غیر تصادفی مخدوش بودن برخی پرسشنامه ها بود که به ناچار کنار گذاشته شدند و حجم نمونه کاهش یافت اشاره نمود. از دیگر محدودیت های پژوهش که در کنترل پژوهشگر نبود عدم اعتماد برخی سالمندان در تکمیل پرسشنامه ها بود که روند تحقیق را با موانعی روبه رو ساخت. نتیجه گیری نهایی نتایج این پژوهش نشان داد از جمله عوامل روانشناختی که می تواند در کاهش اضطراب مرگ سالمندان تأثیرگذار باشد جهت گیری مذهبی درونی است. چرا که با رسیدن ایمان مطلق و معنویت هر چه توشه معنوی افراد برای انتقال به جهان دیگر و آمادگی برای مرگ که حقیقتی انکار پذیر است بیشتر باشد زمینه های بروز اضطراب از مرگ کمتر می شود. References 1. Masoudi R, Soleimani M, HASHEMI NA, Qorbani M, POUR DA, Bahrami N. The effect of family centered empowerment model on the quality of life in elderly people Riedel-Heller S, Busse A, Angermeyer M. The state of mental health in old-age across the old European Union a systematic review. Acta Psychiatrica Scandinavica. 2006; 113 (5): Ali Ahmadi O, Ashtiyani, S. A comparative study of the definition, conditions and problems of elderly women and men Ashtiani city. Journal of Social Sciences. 2015; 18 (74): Sotodeh S, Pooragha Roodbordeh F, Kafi S, Poornesaii G. Effectiveness of Reminiscence Group Therapy on Male Elderly s Mental Health. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 2013; 22 (85): Hacihasanoğlu R, Yildirim A, Karakurt P. Loneliness in elderly individuals, level of dependence in activities of daily living (ADL) and influential factors. Archives of gerontology and geriatrics. 2012; 54(1): De Jong Gierveld J, Van Tilburg, T. G., &, Friedman HS. Social isolation and loneliness. Encyclopedia of Mental Health. 2016; 4 (2): Honigh-de Vlaming R, Haveman-Nies A, Heinrich J, de Groot LC. Effect evaluation of a two-year complex intervention to reduce loneliness in non-institutionalised elderly Dutch people. BMC public health. 2013; 13 (1): دوره 1 شماره 4 بهار 1396

9 8. Heinrich LM, Gullone E. The clinical significance of loneliness: A literature review. Clinical psychology review. 2006; 26 (6): Adams KB, Sanders S, Auth E. Loneliness and depression in independent living retirement communities: risk and resilience factors. Aging & mental health. 2004; 8 (6): Hawkley LC, Cacioppo JT. Aging and loneliness: Downhill quickly? Current Directions in Psychological Science. 2007; 16 (4): Russell D, Cutrona CE, Rose J, Yurko K. Social and emotional loneliness: an examination of Weiss's typology of loneliness. Journal of personality and social psychology. 1984; 46 (6): Stancliffe RJ, Wiese MY, Read S, Jeltes G, Clayton JM. Knowing, planning for and fearing death: Do adults with intellectual disability and disability staff differ? Research in developmental disabilities. 2016; 49: Henrie J, Patrick JH. Religiousness, religious doubt, and death anxiety. The International Journal of Aging and Human Development. 2014; 78 (3): Hureta A, Martin Y. A study of religious certainty and death anxiety. project proposal. WCP; Donahue MJ. Intrinsic and extrinsic religiousness: Review and meta-analysis. American Psychological Association; Ardelt M, Koenig CS. The role of religion for hospice patients and relatively healthy older adults. Research on Aging. 2006; 28 (2): Daaleman TP, Dobbs D. Religiosity, spirituality, and death attitudes in chronically ill older adults. Research on Aging. 2010; 32 (2): Wen Y-H. Religiosity and death anxiety of college students. The Journal of Human Resource and Adult Learning. 2012; 8 (2): Feifel H, Branscomb AB. Who's afraid of death? Journal of abnormal psychology. 1973; 81(3) Duff RW, Hong LK. Age density, religiosity and death anxiety in retirement communities. Review of Religious Research. 1995: Wink P, Scott J. Does religiousness buffer against the fear of death and dying in late adulthood? Findings from a longitudinal study. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences. 2005; 60 (4): P207-P Roff LL, Butkeviciene R, Klemmack DL. Death anxiety and religiosity among Lithuanian health and social service professionals. Death Studies. 2002; 26 (9): Lester D, Abdel-Khalek A. The Collett-Lester fear of death scale: A correction. Death 64 دوره 1 شماره 4 بهار 1396

10 studies. 2003; 27 (1): Abdel-Khalek A, Lester D. Religiosity and death anxiety: No association in Kuwait. Psychological reports. 2009; 104 (3): Janbozorgi M. Evaluate the effectiveness of psychotherapy with or without an Islamic religious orientation" anxiety and stress" Janbozorgi, M. Journal of Psychology. 1999; 2 (4): Mokhtari AA, Rasulzade Tabatabayi SK. Relationship between religious orientation with Stress. Journal of Psychology. 2001; 5 (1): Rajabi G, Bahrani M. Factor analysis of death anxiety scale. J Psychology. 2001; 20: Koushan M. MZ, Delbari A.,Rakhshani MH. The effects of group reminiscence on loneliness in elders. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2014; 21 (4): Hood RW, & Morris, R. J. Towarda theory of death transcendence., journal for the scientific study of ReligionJr, Ralph W, Morris RJ. Toward a theory of death transcendence. Journal for the Scientific study of Religion. 1983: Smith J. Stress and aging: theoretical and empirical challenges for interdisciplinary research. Neurobiology of Aging. 2003; 24: S77-S دوره 1 شماره 4 بهار 1396

11 Journal of Gerontology (joge) Vol 1, No 4, Spring 2017 Prediction of death anxiety, according to religious orientation and loneliness in elderly in Arak city Jahangiri M.M 1 DOI: /acadpub.joge Assistant Professor, Department of Psychology, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran (Corresponding Author) M_jahangiri@iaumahallat.ac.ir Abstract Introduction: Ageing is a sensitive period of life that attention to the needs and problems of this stage is a social necessity. A common feature among elderly is death anxiety that has close relationship with loneliness and religious. Accordingly, The aim of this study was predicting death anxiety according to religious orientation and loneliness the elderly in Arak city. Method: This study was a descriptive correlational, conducted on 247 elderly who were selected by convenience sampling. Death Anxiety Scale, Alportʼs Religious Orientation, and loneliness were used for data gatheing. Data were analyzed using descriptive and statistics including Pearson correlation coefficient and regression. Results: The results showed a significant relationship between internal religious orientation (r=-0/66, p<0.01), external religious orientation (r=0/56, p<0.01) and loneliness (r=-0/54, p<0.01) with death anxiety. Beta coefficients for predictor variables indicated internal religious orientation -0/657, external religious orientation 0/446, loneliness 0/562 have significantly predictive capability of death anxiety of elderly (p<0.05). Also, the results showed religious orientation and loneliness can predict the changes in death anxiety potential up to 39%. Conclusion: The results of the research indicate that Internal religious orientation and loneliness have effective role in the amount of the death anxiety in the elderly. Keywords: Death anxiety, Religious Orientation, Loneliness, Elderly. Received: 11/05/2017 Accepted: 12/08/2017 Access this article online Website: DOI: /acadpub.joge

12 Journal of JOGE Gerontology Vol.1 No.4 Spring ISSN: Associated factors of ageing perception among elderly in Qazvin, Yaghoobzadeh A, Sharif nia H, Hosseinigolafshani Z, Mohammadi F, Oveisi S, Torkmandi H The effect of 6- week training with ground balance ladder on postural control and risk of falls in elderly Zarei H, Rajabi R, Minoonejad H The relationship between irrational beliefs, mindfulness and cognitive fusion with social health among elderly in Ardabil, Narimani M, Samadifard H.R Does tea consumption reduce the chances of depression in the elderly? Case-control study Farajzadeh M, Ghanei Gheshlagh R, Rashadmanesh N, Zarei M, Amini H The effect of volume and intensity changes of exercises on lipid profile of elderly men Hosseini S. A, Zar A, Darakhshandeh M, Salehi OR, Amiri R The role of communication skills, social support and daily spiritual experiences in predicting loneliness feeling of the elderly Hosseini Ramaghani N,Mir Drikvand F, Panahi H Prediction of death anxiety, according to religious orientation and loneliness in elderly in Arak city Jahangiri M.M Traditional approaches to improve the quality of life in older women, evidence-based (a systematic review) Abazari M, Salari R, Feyzabadi Z, Noras M.R